Vrijdagavond zei ik tegen mijn kat dat Reinbert de Leeuw was overleden. Geen reactie, het sloeg natuurlijk ook nergens op. Maar je moet even weten dat het dier tot op zekere hoogte een Bach-liefhebber is, bewonderaar zou te ver gaan. Het zit zo: op mijn kantoor heb ik altijd zachtjes iets van Bach opstaan als ik zit te tikken en de kat ligt na zijn nachtelijke avonturen graag op mijn bureau z’n roes uit te slapen. Maar zodra het ik geluidsboxje uitschakel, ik moet weleens naar de keuken, staat hij luid protesterend op. Onaangenaam gemiauw. Zonder Bach geen rust, zoiets zal ie bedoelen. Dat denk ik tenminste.
Waar gaat dit over? Nou, een paar jaar geleden was ik zo bevoorrecht Reinbert de Leeuw te ontmoeten. In zijn Zuid-Franse vakantiehuis, in de Alpes-Maritimes, ergens bij Grasse in de buurt. Ik wilde hem vooral bedanken dat hij me de muziek van Eric Satie had laten ontdekken en we kwamen onvermijdelijk ook over Bach te spreken. Zou Bach hetzelfde oeuvre hebben nagelaten als hij in Zuid-Frankrijk had geleefd? Ik heb een soort archiefje en ik vond het verslag van ons gesprek terug. Ik haal er een paar zinnen uit.

“Geen punt”, zou de hartelijke gastheer met een onafscheidelijk sjaggie tussen z’n vingers, die ironie niet schuwt, me verwelkomen. Ik was een kwartier te laat, wegens min of meer verdwaald. Toen ik had geparkeerd, hoorde ik prachtige pianoklanken, ik wist dat ik op het juiste adres was.

Over Satie
“Geweldig was dat”, vertelt De Leeuw, “ongelooflijk dat muziek waar je zelf zo van houdt ineens aanslaat bij een breed publiek.”
En spontaan begint hij over zijn optreden in ´De Wereld Draait Door´. De uitvoering van ´4.33´ van de Amerikaanse componist John Cage. De facto ruim vier minuten stilte.
“Ik had ze van tevoren nog gewaarschuwd, want 4.33 minuten stilte is lang hoor, zeker in zo´n programma waarin alles snel, snel, snel moet. Maar het publiek was geweldig, ze bleven muisstil. En het aantal reacties, via Twitter en zo, was overweldigend. Het kan dus wel, ook in Nederland.”

Over Nederland
“Oók in Nederland? Ja, dat wil ik graag gezegd hebben. Als je ziet op welke toon het debat over cultuur en kunst in Nederland gevoerd wordt… Het enige dat ik Rutte heb horen zeggen is ´ach ja, kunstenaars staan met hun rug naar het publiek hun hand op te houden´. Terwijl je wéét hoe hard er gewerkt wordt en wat voor mooie dingen er gebeuren, dan is dat zo beledigend! (…) In Frankrijk is er een enorme trots op de eigen cultuur, dat geldt voor iedereen, ook voor mensen die niet naar het theater gaan.”

Over het huis
“Ik vond vooral de plek heel mooi. En het huis, tja, dat was natuurlijk zo´n typisch Frans huis, met kleine ramen, kleine kamertjes en gangetjes. En alles was donkerbruin van binnen. Ik dacht: als je dat allemaal dóórbreekt, dan krijg je een mooie ruimte. En het heeft natuurlijk het enorme voordeel dat die aparte studio erbij zit. Als Louis (zijn boezemvriend, de componist Louis Andriessen – red.) er is, en ik ook, dan kunnen we onafhankelijk van elkaar werken, we lopen elkaar totaal niet in de weg. Louis kan er in alle rust componeren, hij vindt het te warm in de zomer, maar met Kerst is hij er wel. En er zijn heel vaak vrienden van me. We hebben het heel erg getroffen, het is hier eigenlijk doodstil. Het is een wonder dat je in het drukste deel van Frankrijk zit en dat het zó rustig is. Ik heb een heerlijke werkkamer boven, ik kan me geen dag voorstellen zonder dat ik iets doe, bewerkingen, partituren bestuderen, piano studeren, ik heb een prachtig uitzicht, alles is anders dan in Amsterdam. Ik heb hier geen afspraken, geen agenda, ik vind hier rust. Zit je een paar uur te werken en dan realiseer je je dat je veel harder bent opgeschoten dan in Nederland.”

Over die weken in Frankrijk
“In het begin waren we vast van plan al die fantastische restaurants in de buurt te bezoeken, we legden er hele lijsten van aan. De meeste heb ik zelfs nog nooit geprobeerd, en de belangstelling werd minder en minder. Ik heb allemaal vrienden die ontzettend goed kunnen koken, ik heb ze er echt niet op uitgekozen hoor. Maar ze hebben er wel allemaal een natuurlijk talent voor. Af en toe zeg ik: ´jongens, jullie hebben al de hele week gekookt, ik nodig jullie allemaal uit´. Maar dan zeggen ze altijd; ´waarom zouden we uit eten gaan, we zitten hier toch lekker?’”

Bach in Zuid-Frankrijk
“Zou het oeuvre van Bach anders geklonken hebben als hij in Zuid-Frankrijk had geleefd? Bedoel je dat? Hmm…, ja, ik denk het wel. Ik denk dat de Franse muziekcultuur een eigen stempel heeft door het eigen land. De factor klimaat. Bach is Noord-Duits, met een zekere strengheid, Debussy is ondenkbaar in Duitsland, hij is zo Frans! Heeft toch met het leefklimaat te maken. Is het ook niet raar dat we in Nederland zoveel grote schilders en zo weinig grote componisten hebben? Dat heeft – denk ik – toch met het leefklimaat te maken.”

Ik denk met toegenegen respect maar vooral met veel plezier aan dat gesprek in zijn tuin met olijfbomen en oleanders terug. En zijn interpretatie van de Mattheüs vind ik meesterlijk.
De cellosonates van Bach klinken uit het luidsprekertje. De kat is tevreden. Ik denk aan Reinbert de Leeuw.