Verlangen naar de wijn van de paus

ma 5 april 2021

Door Margôt van Slooten-Preng

Het fenomeen lente heeft twee gezichten: de ene dag lonkt ze en drink je de eerste rosé van het jaar buiten in de tuin. De andere dag stort ze eigenzinnig haar stuurse buien naar beneden en kruip je weer terug in het winterhol bij de haard. De voorjaarskriebels willen frivole frisheid in het wijnglas, het lijf en koude botten schreeuwen nog om zondoorstoofd ronkend rode kruidigheid. Een heimelijk verlangen naar de weldadige geurige zomerse warmte van de Provence. Die hunkering bracht mij, met Pasen in het verschiet, naar een pauselijke wijn: Châteauneuf-du-Pape. Alleen de naam al klinkt deftig en voornaam. Meteen een mondvol, deze klassieker, een wijn met statuur en ook de belangrijkste AOC (Appellation d’Origine Controlée) in de zuidelijke Rhône.

Een nieuwe paus, een nieuw domein
De wijngeschiedenis van Châteauneuf-du-Pape begint in 1309, wanneer Paus Clemens V zich in een nieuw pauselijk kasteel in Avignon vestigt. Clemens V had in Bordeaux zijn eigen wijndomein (het huidige Pape Clément) en verspreidde het wijnwoord ook naar Avignon. Het is echter zijn opvolger Paus Johannes XXII die de wijngaard Clos des Papes aanplant. Het duurt dan nog eeuwen voordat de wijn zijn huidige naam en signatuur krijgt. De pausen dronken destijds liever de zoete Muscat uit de Languedoc. Tot de 18e eeuw leidt de wijn een tamelijk anoniem bestaan als ‘Vin d’Avignon”. En tot veel meer komt het niet, omdat de druifluis zijn vernietigende werk doet en vanaf 1870 vrijwel alle wijnstokken verwoest. De wederopbouw van de wijnbouw in de streek is moeizaam, verloopt zonder structuur en duurt decennia. Wijnboeren planten een (wille)keur van druivenrassen aan.

Voor straf geen classicicatie
Het is wijnboer en burgemeester Baron Le Roy de Boiseaumarié die in 1923 de groeiende reputatie van Châteauneuf-du-Pape wil beschermen door afbakening van het herkomstgebied en de invoering van strengere regels. Hij stuurt zijn landmeters de wijngaarden in om de akkers in kaart te brengen. Vol goede moed en een tas voor regels komen ze ook bij het huidige wijngoed Le Clos du Caillou in Courthézon.
In die tijd was de Clos (een ommuurd terrein) vooral een ontmoetingsplek voor jagers. Een tamelijk ruig terrein met voornamelijk bos, garrigues en enkele percelen wijngaard. Naar verluidt stuitten de gedienstige landmeters bij de poort op een gewapende jachtopziener die elke vorm van medewerking weigerde. Verdreven van het landgoed keerden zij onverrichter zake terug bij de baron. Die uiteraard de onvriendelijke ontvangst bestrafte door de Clos niet in de appellation Châteauneuf-du-Pape te classificeren.
Le Clos bleef daarom een eiland te midden van een gebied dat later uit zou groeien tot de prestigieuze appellation Châteauneuf-du-Pape. Een witte vlek op de bontgekleurde lappendeken van de ‘lieu-dits’ van de AOC. Zo ging dat wel vaker in de geschiedenis van de Franse wijnwetgeving. Hoor je vanaf het begin niet bij de club, dan is elke kans op een later lidmaatschap verkeken, hoe goed de wijnen ook zijn.

De sleutels van de Sint-Pieter
Strenge regels zijn er nog steeds, beschreven in het cahier des charges door de herkomstwaakhond INAO( Institut National de l’Origine et de la Qualité), waarin voor elke AOC en IGP (Indication Géographique Protégée) de kwaliteitskenmerken zijn beschreven. Alle regels en bijbehorende decreten zijn er terug te vinden: het aantal toegestane stokken per hectare, irrigatie, gebiedsafbakening, snoei (tot op het aantal ogen nauwkeurig), alcoholpercentage en toegestane druivenrassen. In het cahier des charges van de AOC Châteauneuf-du-Pape is zelfs de karakteristieke wijnfles met het logo in reliëf opgenomen. Het logo stelt de pauselijke tiara voor, met eronder de sleutels van de Sint Pieter in Rome, met rond het embleem de inscriptie: “Châteauneuf-du-Pape Contrôlé”, geschreven in gotische letters.
De AOC staat maar liefst dertien druivenrassen toe, maar het gebruik varieert enorm per domein en zelden worden ze allemaal gebruikt. Het is vooral de grenache die met pauselijke dominantie de Châteauneuf-du-Pape zijn expressie geeft, meestal ondersteund door de kardinalen syrah en mourvèdre. Andere toegestane rassen zijn: picpoul, terret noir, counoise, muscardin, vaccarèse, picardan, cinsault, clairette, roussanne, bourboulenc.

Hetzelfde ‘terroir’, verschillende AOC’s
In 1955 komt le Clos du Caillou in het bezit van de familie Pouizin. Zoon Claude begint aan de enorme klus van ontbossing van het verwilderde terrein en plant er wijnstokken. Hij is overtuigd van het potentieel van het ‘terroir’. Door de jaren heen krijgt hij veel kritiek van de dorpelingen, maar zijn eigenzinnige, visionaire blik en arbeidsethos levert 50 jaar later complexe wijnen, plus toch alsnog AOC-erkenning. Zijn wijn staat inmiddels wereldwijd bekend om zijn prachtige Châteauneuf-du-Pape. Maar alleen de wijn van een deel van het domein (9 hectaren) mag zo genoemd worden, de rest (40 hectaren) valt onder de AOC Côte du Rhône. Allerminst verkeerd, zeker als je weet dat de bodem tussen die percelen niet verschilt. Ook de toegewijde biologische aandacht voor de druiven is dezelfde.

Een fluwelen kardinaalrode jurk
Op mijn paselijk pauselijke proeftafel stond niet de ‘echte’ Châteauneuf-de-Pape, maar de Côtes du Rhône Clos du Caillou Les Quartz 2018. De wijn wordt gemaakt van oude stokken grenache (80%) en syrah (20%), afkomstig van de wijngaarden binnen de Clos. Gekozen vanwege de eigenzinnige historie en dat akkefietje met die landmeters. En uit vineuze nieuwsgierigheid uiteraard!
Eenmaal in het glas showt de wijn haar fluwelen kardinaalrode jurk, die ze cadeau kreeg van de grenache, met een zweem inktblauw van de syrah. De geur is complex en betoverend. Dit is een wijn die onmiddellijk de zintuigen op scherp zet. Aanvankelijk ruik je veel rood en zwart rijp fruit, bosbessen en bramen als in een goede bosvruchtenjam. Daarna komt de geur van kersenlikeur erbij. Bij een volgend walsmoment komen de meer hartige tonen naar voren: zwarte olijven, laurier, en de zo herkenbare heimweegeur van de kruiden van de Provence. Alsof je door de garrigues wandelt. De smaak is vol, gebalanceerd en fluweelzacht, met zachte tannines en een mooie lengte. Een voortreffelijke en verleidelijke wijn, vriendelijk en elegant. Nog jong en op dronk, maar wanneer je het geduld hebt om een paar flessen weg te leggen voor later, dan zou ik dat niet nalaten. Een verbluffend goede wijn met een vriendelijke prijs. Schenk hem bij Provençaals gekruide biefstuk, gevogelte als fazant en eend, of een stoere en kruidige groenteschotel.
Betaalbaar wijngeluk
Zelfs zónder pauselijke sleutels op de fles biedt deze wijn de toegang tot groot en betaalbaar wijngeluk. Een sleutel die bij mij ook paste in het slot van het hunkerende herinneringenkastje naar de Provence. Bij elke slok van Les Quartz proefde ik weer even die gloedvolle warmte van de galets roulés, de geur van garrigue en de smaak van de Provence terug.
Waar te koop? www.closducaillou.com
Muziek erbij: Voici les clés – Gérard Lenorman

Margôt van Slooten-Preng is vinoloog, met een passie voor de Provence. Je kunt haar volgen op haar blog ‘Tussen Noordzee en Méditerranée’ https://margotvanslooten.com
Op Kijk, Zuid-Frankrijk! vertelt ze over wijn en over haar belevenissen.

2 gedachten over “Verlangen naar de wijn van de paus”

  1. Leuk om te lezen! Courthézon, in 1974 kampeerde ik daar. In het voormalige stationnetje kon je heerlijk eten. Op mijn vraag wat dat toch voor een voortreffelijke rode wijn was die steenkoud in voormalige bronwaterflessen werd geschonken was het antwoord “Châteauneuf-du-Pape, maar het mag niet zo heten”. Dus misschien was het die wijn wel.
    Inmiddels woon ik sinds maart 2018 in Frankrijk (Morvan) en heb een leuk voorraadje Châteauneuf-du-Pape in onze cave liggen, net als Gigondas.

    1. Merci! Zulke voorvallen blijven je inderdaad altijd bij. Leuk dat het verhaal ook bij u een herinneringenlaadje heeft open getrokken: even weer terug in 1974 in een fijn restaurant, met wijn uit plastic flessen. En Gigondas is ook fijn, daarover komt vast nog wel eens een verhaal op Kijk, Zuid-Frankrijk!

Laat een antwoord achter aan Arie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Of reageer met je Facebook account

Scroll naar boven