Ook Provençaals erfgoed: Savon de Marseille

zo 25 juli 2021

Categorieën: ,

Door Rémi de Ridder

(klik op de foto’s om ze te vergroten)

Gewoon een stukje zeep. Kun je daar moeilijk over doen? Jawel. En al helemaal als het over ‘savon de Marseille’ gaat. Want zo gewoon is dat stukje zeep niet. Sterker nog: het behoort al eeuwen tot het erfgoed van de Provence.
Logisch dat lokale producenten ziedend zijn over de namaakzepen die de markt overspoelen. En dat ze een wettelijk geregistreerd keurmerk eisen, zoiets als een ‘appellation’ voor wijnen. Maar dat gaat zomaar niet.
Lodewijk de Veertiende vond al dat de eeuwenoude ‘savon de Marseille’ dringend beschermd moest worden. Maar zijn wet hielp niet echt tegen namaak, tegen import en tegen de moderne tijd. Dus stapten de zeepzieders van Marseille en omgeving, verenigd in de AFSM (Association des Fabricants de Savon de Marseille) een paar jaar geleden naar de Assemblée Nationale, die positief gestemd leek over een verruiming van de wet die regionale producten beschermt. Da’s een beetje Brussel tegen de schenen schoppen, want daar willen ze van alles een eenheidsworst maken.

De rechter deed moeilijk
Helaas, in november 2019 werd het verzoek om een IGP (Indication géographique protégée) in hoger beroep afgewezen door het Cour d’Appel in Parijs: het dossier was niet op orde. De fabricage was niet duidelijk omschreven, het beoogde gebied niet helder afgebakend, dus kom nog maar eens terug als je je zaakjes op orde hebt. Een nieuwe procedure zal alweer jaren in beslag nemen. Dat is jammer, want intussen kan iedereen zomaar ‘savon de Marseille’ op z’n stukje zeep zetten. Als die wettelijke beperking er wel was gekomen zou dat betekend hebben dat specifieke streekgebonden producten niet zomaar meer door willekeurig wie, in welk land dan ook, mogen worden (na)gemaakt.
Zoals de meeste ‘Griekse’ fêta-kaas inmiddels uit Nederland komt, en de Nederlandse varkens voor ‘jambon de Parme’ eerst half Europa zijn doorgesleept om uiteindelijk in een fabriek in de buurt van Parma tot plakjes te worden versneden. Moet kunnen, volgens Brussel.
Maar steeds meer plaatselijke producenten van authentieke waren hebben daar helemaal tabak van. ‘Fabriqué en Provence’ moet ook gewoon in de Provence gemaakt zijn, niet in China.

Al sinds 1370 uniek
Was de savon de Marseille dan geen beschermd product? Ja, en nee. De eerste zeepzieder (fabrikant) in de regio dateert van 1370. En het procédé was uiteraard nog niet beschermd. Wat al wel bijzonder was: voor de zeepbereiding werden geen dierlijke vetten – zoals toen gebruikelijk – maar natuurlijke vetten uit (olijf)oliën gebruikt. In de zeventiende eeuw besloot Lodewijk XIV dat die unieke zeepproductie aan strenge en erkende regels gebonden moest zijn. Zijn minister Jean-Baptiste Colbert maakt er zelfs een wet van, die in 1688 (na diens dood) wordt ingevoerd en waarin staat dat de naam ‘savon de Marseille’ uitsluitend gebruikt mag worden voor de zepen die in de regio Marseille worden geproduceerd.
Zijn we er dan? Nee. Want je kunt ook elders in Frankrijk, en eigenlijk overal ter wereld wel ‘savon de Marseille’ maken.
Namaken dus. Als je de procedure kent, als je weet wat er zo ongeveer aan ingrediënten in moeten, dan hoef je er alleen nog maar een stickertje op te plakken.
Dus komt de zogenaamd authentieke ‘savon de Marseille’ tegenwoordig nogal vaak uit Turkije, Maleisië en China.

Een handvol artisanale producenten
Aziatische ‘savon de Marseille’ zal het nooit halen bij het authentiek product, maar is wel goedkoper, en alom tegenwoordig. Je moet serieus je best doen om een echt stukje Marseillaise zeep op de kop te tikken als je niet toevallig in de regio woont of op vakantie bent. Het aantal artisanale producenten is gedaald tot een handjevol; letterlijk, het zijn er nog maar vijf. Vandaar dat een luid en duidelijk keurmerk meer dan wenselijk is.

Mode d’emploi: de gebruiksaanwijzing
Een dik, vierkant blok keiharde zeep van doorgaans zo’n 600 gram, waarop het percentage olijfolie (72%) staat vermeld, en waar geen beginnen aan lijkt. En wat kun je ermee? Alles! Al is de ‘mode d’emploi’ misschien even wennen. Van dat blok moet je namelijk schilfers schaven, met een ‘ouderwetsche’ rasp. Maar dat mag best een keukenrasp zijn.
Los de schilfers op in wat water en gebruik ze voor in bad, om er je haar mee te wassen, een wasje te doen in een emmertje of in de wasmachine, een stoepje te boenen. Allemaal ecologisch, biologisch en dermatologisch volstrekt verantwoord, maar wellicht toch een beetje ‘à l’ancienne’.

Zo bio is de zeep
Dat hebben de fabrikanten van het klassieke zeepblok ook bedacht. Dus is er inmiddels een hele serie aan producten op basis van ‘savon de Marseille’ die wat makkelijker in het moderne leven zijn in te passen. Vloeibare handzeep, badschuim, wasmiddel, vloerpoets. Het ligt voor de hand dat ook daar de namaak loert.
Echte ‘savon de Marseille’ is ecologisch, biologisch en dermatologisch verantwoord. Even een paar prettige eigenschappen op een rijtje:
– Ecologisch verantwoord en biologisch afbreekbaar.
– Zacht, irriteert de huid niet, en is hypo-allergeen.
– Desinfecteert en heelt wonden.
– Wordt vaak door dermatologen aangeraden bij eczeem.
– Ideaal voor het exfoliëren/schoonschrobben van de huid.
– Helpt bij het gezond houden van het tandvlees.
– Kleding wassen met ‘savon de Marseille’ vermindert irritatie en allergieën.
– Volgens oude Provençaalse overtuiging voorkomt een stuk ‘savon de Marseille’ aan het voeteneind van het bed kramp in de benen en reumatiek.

Zo’n keurmerk zou best (en snel) verdiend zijn.

Zo herken je de échte ‘savon’ en hier kun je ‘m kopen: klik hier.

6 gedachten over “Ook Provençaals erfgoed: Savon de Marseille”

Laat een antwoord achter aan Kijk, Zuid-Frankrijk! Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

Of reageer met je Facebook account

Scroll naar boven