Louis de Funès onder de kerstboom

Daar is ie dan: Louis Germain David de Funès de Galarza, als santon! Wie? Louis de Funès natuurlijk. Eindelijk is de in 1983 overleden komiek toegelaten tot het heilige der heiligen, de kerststal. Als kleipoppetje (santon) in de beste Provençaalse traditie, mag hij dit jaar voor het eerst deel uitmaken van het roemruchte gezelschap dat de crèche onder de kerstboom bevolkt. Misschien zou hij het leuk gevonden hebben, de Spaanse immigrantenzoon wiens ouders in 1904 in Frankrijk neerstreken nadat vader moeder had ontvoerd omdat haar familie tegen hun huwelijk was. De man was advocaat, maar blijkbaar toch te min. Dus groeide de kleine Louis op in Villiers-sur-Marne, en uit tot één van de grootste komieken van Frankrijk, met meer dan 140 films op zijn naam. Ik had hem dus al veel eerder in de crèche verwacht, maar hij heeft onder anderen Raimu, Coluche, Fernandel, Jean Gabin, Georges Brassens, Jean Ferrat, Serge Gainsbourg Bourville, Abbé Pierre, de Soeurs Theresa en Emmanuelle en paus Jean Paul II voor moeten laten gaan. Al zal bijvoorbeeld Johnny Halliday -hoe beroemd ook- toch echt nog even moeten wachten tot ie gaat hemelen voor hij in klei terug keert op aarde en mag aanschuiven bij de rest van de collectors items rond de kribbe. Want geen kerst in de Provence zonder ‘crèche’, volgepakt met kleifiguurtjes die behalve de traditionele stalbezetting (Jozef, Maria, Jezusje, os, ezel) ook oude ambachten, dorpsgenoten en -steeds vaker- beroemdheden portretteren.
De kerststal in zijn oervorm hebben we trouwens te danken aan Franciscus van Assisi, die in 1223 al bedacht dat je het volk naar de kerk krijgt als je het kerstverhaal verlevendigt met authentieke voorbeelden. Een moeder, een vader, wat vee, nieuwsgierig kraambezoek en natuurlijk de boreling om wie het allemaal te doen was, bijeen gegroepeerd in de spreekwoordelijke stal: het verhaal vertelt zichzelf. En een traditie is geboren. Eerst alleen in Italië maar als snel in grote delen van de rest van Europa. Even gooide de Franse revolutie roet in het eten, want toen werden kerken, nachtmissen en heiligenverering verboden en kerken in de fik gestoken. Kerstmis werd illegaal en dus voortaan binnenskamers gevierd. Wil je dan een crèche, dan moet ie wel in een hoekje van de kamer huizen, en vooral snel weggemoffeld kunnen worden als er onaangekondigd bezoek komt. En zo deden de santons hun intrede. Santouns in authentiek Provençaals, wat zoveel betekent als kleine heiligen. Kleifiguurtjes van geringe afmeting, waarmee je een crèche leuk kunt meubileren en die je snel in de kast laat verdwijnen als het nodig is.
Dat de thuiscrèche hier nog steeds zeer geliefd is, heeft ook een pikant tintje. Niet vies van een geintje en enige zelfspot groeide het begrip santon uit tot een excuus voor een verzameling kleifiguurtjes die je gerust kunt zien als een persiflage op het dagelijks leven. Corrupte burgervaders, overspelige echtgenotes, drankzuchtige notabelen, gemankeerde uitkeringstrekkers en foute bankdirecteuren worden schaamteloos en herkenbaar afgebeeld; tijdens de vele kerstmarkten en -dorpen staan ze kraam na kraam uitgestald, en in Avignon is er een winkel die zijn hele etalage heeft vol gezet met louter beroemdheden. Ik zal ze niet aanschaffen, ik zet zelfs geen boompje op. Ik kijk liever naar één van die verrukkelijke tijdloze rolprenten van die springerige komediant om wie ik nog steeds in een deuk kan liggen. Een roerloos verstilde Funès in klei? Nee, da’s funest. Kijk maar….