De aantrekkelijkste stad van de Provence is Aix-en-Provence. Niet te missen voor wie deze nazomer een stedentripje overweegt. Qua sfeer even mediterraan als Provençaals, even mondain als middeleeuws. En met een goed glas wijn uit de nabije omgeving.
Ja, dat tik ik hier nu wel op, niks aan overdreven, maar er moet minstens een hele zware kanttekening bij. Want ’Het Parijs van het zuiden’, zoals de stad ook wel aangeduid wordt, heeft wat mij betreft iets aan attractie verloren. Al is dat misschien maar tijdelijk.
Ik kom er al jaren en telkens was ik weer geïmponeerd door de Cours Mirabeau, de Champs Élysées van Aix. Ze zullen er wel een goede reden voor hebben gehad, maar er is daar een soort kaalslag gepleegd. De pompeuze platanen zijn geruimd en vervangen door junior-boompjes die nog niet veel voorstellen. Het aanzien van de Cours is voor de komende jaren zwaar beschadigd.
De brasserie uit 1792
Zodra ik in Aix was, wandelde ik altijd meteen naar de oerklassieke brasserie Les Deux Garçons (sinds 1792) op die Cours Mirabeau. Niet omdat het voedsel daar zo goed was, maar ja, ’t biedt toch een bijzondere ambiance als je weet dat Paul Cézanne (1839-1906) en Émile Zola (1840-1902) er een paar jaar lang dagelijks aan tafel schoven voor een déjeuner dat vast iets langer duurde. En als je er in het gastenboek bladerde, kwam je namen tegen als die van Picasso, Sartre, Greco, Camus, Dalida, Trenet, Kirk Douglas en Delon.
In november 2019 brandde de brasserie af. Laten we zeggen: onder onduidelijke omstandigheden. De zaak stond te koop. Hij wordt herbouwd, in 2024 moet die klus geklaard zijn. Maar of het dan ‘oude luister’ is?
De aorta van de Provence
Genoeg gemijmerd. Moet je weten dat Aix in de middeleeuwen al de echte hoofdstad van de Provence en als je er een paar keer hebt rondgelopen, voel je op je espadrilles aan dat Aix de aorta van de Provence is en dat waarschijnlijk ook altijd al geweest is. De stad van Paul Cézanne, alom aanwezig, overal getuigenissen van een rijke historie en nu onder anderen bewoond door zo’n 40.000 studenten die hiphop hun inkopen doen op de vele marktjes waar de boeren uit de nabije omgeving het lekkerste van de Provence in de aanbieding hebben. En de zee van Marseille is maar 30 km verderop, wie een vers visje wil verschalken hoeft Aix niet uit.
Zal ik eens proberen de unieke charme van Aix in een paar trefwoorden samen te vatten? Gaat ie: antiek, historisch en toch vooral eigentijds, cultureel, artistiek, urbain en tegelijkertijd plattelanderig Provençaals. ’t Zal wel weer niet kunnen, maar volgens mij moet Aix formeel en officieel worden uitgeroepen tot la capitale de la Provence.
Bronnen met warm en koud water
Als je er bent, wandel je onvermijdelijk eerst de Cours Mirabeau op. Horeca aan de ene kant met daarachter het oude centrum, aan de overkant een collectie rijkeluis-huizen van destijds, hotels particuliers. Kies een terrasje uit, bestel bijvoorbeeld een portie oesters en een half flesje Mas de Lisa Côteaux d’ Aix-en-Provence, en bedenk dat de stad zo rond 120 voor Christus gesticht zou zijn. Toch een tijdje terug, maar de Romeinen hadden in de gaten dat er bronnen met warm en koud water waren. Pas ten tijde van de middeleeuwen bloeide de stad echt op als hoofdstad van het graafschap Provence, vanaf de 13e eeuw onder gezag van de koningshuizen Aragon en Anjou. De stad groeide uit tot een belangrijk artistiek en intellectueel centrum, in 1409 werd er een universiteit gesticht door Lodewijk II van Anjou. Inmiddels omgedoopt tot Université d’Aix-Marseille. De volgorde van die plaatsnamen is natuurlijk geen toeval.
De stad van de 50 fonteinen
Ga je de stad met zijn 50 vaak schitterende fonteinen op eigen houtje verkennen, neem dan eerst een kijkje achter die Cours Mirabeau: middeleeuwse straatjes met restaurants en mini-terrassen waar je vaak beter en sneller à la Provence luncht dan bij de ‘erkende’ adressen. Autovrije straatjes met nieuwe, hippe boetieks van allerlei topmerken. En dan iets verderop het shopping-quartier Les Allées Provençales.
Terug op de Cours Mirabeau zie je aan de overkant die prachtpanden, architectuur van de barok die nauwelijks onderdoet voor die van Parijs en Versailles. Loop even binnen bij he Musée Granet, onderscheiden als een van de mooiste van Frankrijk, met werk van de 14e tot de 20e eeuw. Er hangt gewoon een Rembrandt, maar ook Cézanne en Giacommetti zijn van de partij.
Rode wijn en middeleeuws snoepgoed
Wat ik ook tot de charmes van Aix reken: amper een kwartiertje rijden de stad uit en je zit temidden van de wijngaarden, veelal domaines met een AOC Coteaux d’Aix-en-Provence. Ze maken er vooral rouges, niet in de eerste plaats rosé. Scoor bijvoorbeeld een flesje ter hoogte van de Mont Sainte-Victoire die in de verte over de stad regeert.
En gaat nooit uit Aix weg voor je de calisson geproefd hebt, de lokale specialiteit, een middeleeuws ruitvormig snoepje van gekonfijte meloen, amandelpoeder, vruchtensiroop en vanille, afgedekt met een stukje ouwel. Zou voor het eerste gepresenteerd zijn op de bruiloft van koning René d’ Anjou in 1473, vlak na de introductie van de amandel in de Provence. De naam zou te denken zijn aan een priester die gelovigen niet optrommelde met het Latijnse ‘venite ad calcium’, maar in onvervalst Provençaals ‘venes touti au calissoun’ riep.
Wat ik al zei: Aix was en is de hoofdstad van de Provence.
Waar slapen?
Villa Gallici, www.villagallici.com
Hôtel De Gantès, www.hoteldegantes.com
Chambres d’hôtes: L’Épicerie, www.unechambreenville.eu
Uit eten
Pierre Reboul, Château Pioline, Rue Guillaume Du Vair Pole, chateaupioline.com
Côté Cour, 19 Cours Mirabeau.
L’Épucurien, 13 Forum des Cardeurs.
Il y était une fois, 4 rue Lieutaud.
Le Formal Les Caves Henri IV, 32 rue Espariat.
Yamato, 21 ave. des Belges.
La Tomate Verte, 15 rue des Tanneurs.
Dal Gladiatore, 14 rue des Bernadines.
