Door Peter Hooft
Toen ik pas in Frankrijk woonde, was ik dagelijks verbaasd: je kreeg in restaurants en bij de mensen thuis spontaan wat stokbrood bij de lunch en het avondeten. Nu weet ik niet beter en ik doe het zelf ook als ik thuis wat eet: altijd een ‘stukkie stok’ erbij. Geen maaltijd zonder brood. Zelfs als je uit het koude noorden komt weet je al na een paar weken niet beter.
En nu ik er toch over begin: het ‘déjeuner’ heet in Nederland dus ‘een tussen de middag’. Ik vraag me al geruime tijd af welke licht gestoorde literaire woordcharlatan ooit bij dit idee is gearriveerd. Je hebt de ochtend, je hebt de middag, hoezo ‘tussen de middag’? ‘Déjeuner’, ‘lunch’, kan ik snappen, maar ‘tussen de middag’? Oké, voor zover ik me herinner is een broodje kroket (spel je dat nog zo?) ‘tussen de middag’ heel gewoon. Of een ‘uitsmijter’, die scoorde in de eredivisie van niet zo riante maaltijden tussen 12 en 2 ook hoog in het noordelijk gebied waar ik vandaan kom. In mijn huidige omgeving breng ik de ‘uitsmijter’ als het gastronomisch erfgoed van de mensen met een smaakbeperking die ten noorden van Lille in het gebakken ei plus een plakje ham dan wel kaas of zelfs een combi daarvan, een trouvaille herkennen, nimmer ter sprake. Ik kijk wel link uit.
De ‘barrière’ van € 1
Waar bemoei ik me mee? Nou, de ‘baguette’ (stokje, stokbrood) speelt weer in dit land. Hij wordt te duur. De gemiddelde prijs is nu € 0,89, maar als het tegenzit, gaan we door de ‘barrière’ van € 1. En dat zou de kortste weg naar tumult en straatrumoer kunnen betekenen. Onbetaalbaar of helemaal geen brood was een van de aanleidingen tot de bestorming van de Bastille in 1789, het begin van de Franse Revolutie. Reken maar dat de koopkrachtbewakers van de Gele Hesjes de prijsontwikkeling van de baguette scherp monitoren.
Ordinaire import uit Oostenrijk
In Frankrijk zijn ze erg van de historie, maar van de geschiedenis van hun baguette weten ze eigenlijk geen bal. Er gaan allerlei verhalen, legendes, vast ook leugens, maar het komt erop neer dat de Fransen anno nu nooit zullen toegeven dat ‘hun’ baguette gewoon ordinaire import uit Oostenrijk is. Het zou allemaal begonnen zijn ten tijde van Napoléon (‘who else’?) wiens soldaten tijdens zijn talloze oorlogen het brood in Oostenrijk en Hongarije nogal lekker vonden. In 1839 opende ene August Zang, Oostenrijker, een ‘Weense’ bakkerij in Parijs en die werd een hotspot. Er is ook zo’n oncontroleerbaar verhaal dat de metrobouwers in Parijs om brood vroegen dat je gewoon kon afscheuren, hoefden ze niet met een mes ondergronds te gaan, en dat zou dan de oorsprong van de vorm van de baquette zijn. Had je natuurlijk meteen bakkerij-clowns die met stokbroden van meer dan 2 meter lengte kwamen aanzetten.
Strenge regels, Werelderfgoed
In de Franse ambtenarij gelden humor en vrolijkheid als missionarissen uit de hel en werd er – na jarenlang vergaderen – kordaat ingegrepen. Strenge wetgeving met betrekking tot lengte, dikte en samenstelling van de baguette. We zijn dan in 1993 beland, het stokbrood is definitief ‘Frans’ verklaard. Maar ja, leer mij de Fransen kennen. Ze zijn dan wel nationalistisch, maar internationale erkenning voor hun spullen kan geen kwaad en wordt begeerd. Dus of de Unesco de baguette even tot niets minder dan het Werelderfgoed wilde gaan rekenen. ‘Dan dus desnoods ook het broodje kroket’, dacht ik toen ik erover las.
Geen brood? Dan een gebakje
Je had hier destijds die koningin Marie-Antoinette (1755-1793), de echtgenote van Lodewijk XVI, alle twee onder de guillotine gestorven. Ze was (ook) een Oostenrijkse, beroemd of liever gezegd berucht geworden door haar uitspraak: “Hebben ze daar op straat geen brood? Dan menen ze maar een ‘brioche’ (gebakje)”. Geen idee van de echte wereld en van wat haar te wachten stond.
Ook als de prijs dezer dagen met een paar tien centimes omhoog gaat, zal ik de baguette geen dag overslaan. Elke ochtend even op de fiets naar de boulanger voor een verse, ik heb zelfs zo’n speciale stokbroodrugzak. En als het weer tegenzit, bij die bakker kun je voor de deur parkeren. Mij pakken ze de baguette niet meer af.
Renée Vonk-Hagtingius is tijdelijk is niet aanwezig. Haar column op dit platform wordt waargenomen door haar medewerkers.
Het moet niet gekker worden hier in de Haute Marne. Hier in Montesson komt nog elke dag de bakker aan de deur. Na een afwezigheid van twee maanden in Nederland zijn we weer hier in alle stilte boven het ondergelopen dal. De pain zag er al wat flets uit. Ook de structuur is erg egaal zonder grote gaten. De smaak is ook niet wat wij verwachten. Het heeft veel weg van fabrieksbrood die met gist is vervaardigd ipv ‘levain’ De stokbrood van de Lidl smaakt beter en is ook goedkoper.