Door Margôt van Slooten-Preng

Op de valreep kreeg ik deze nazomer nog een glimp mee van Zuid-Franse wijngaarden: verzorgde wijnstokken, keurig in het gelid. De toewijding straalde af van het ritselend druivenblad in de nazomerbries, de paarse trossen nog zonnebadend, wachtend op de naderende oogst. Voluptueuze rondborstige trossen, bijna klaar voor hun reis naar de vergistingstank. Er waren ook van druiven verlaten wijnstokken, het licht verkleurend blad kreeg al een herfstblosje, als voorbode op de winterrust. Het grote mirakel van de druivencyclus was al weer bijna ten einde, in een jaar waar wonderen schaars waren en natuurkrachten de dienst uitmaakten.

Letterlijk meevoelen

Wanneer je niet in de gelukkige omstandigheden bent om het hele jaar in Zuid-Frankrijk te verblijven om de druiven en temps réel te zien opgroeien, ga je compenseren. Zo plantte ik vier jaar geleden een viertal wijnstokken. Om het proces van dichtbij te kunnen volgen en om jam van te maken, niet meer dan dat. Om verlangend te wachten op het moment van débourrement en verwonderend te kijken naar het contrast van groene scheuten die uit de dood lijkende takken knallen. Om letterlijk de ontberingen en bedreigingen te voelen die een gemiddelde Franse wijnboer op zijn jaarlijkse wijnpad tegenkomt.

Een meditatief moment: het oogsten

Aan rampspoed dit groeiseizoen geen gebrek. Tijdens het oogsten van mijn druiven, altijd een meditatief moment, gleden mijn gedachten terug naar de start van het Franse wijnjaar. Bijna alle wijnbouwgebieden hadden meerdere nachten achtereen te kampen met strenge vorst, terwijl de wijnstokken al begonnen te ontluiken door de zachte winter. Voorjaarsvorst is geen onbekende gast in de koelere delen van het land, zoals Champagne, Bourgogne, Loire en Jura, maar dit jaar werden ook Bordeaux, de lagere delen van de Languedoc, het Rhônegebied en zelfs de Provence hard getroffen door de ijskoude adem van het vorstmonster, vooral bij druivenrassen die relatief vroeg aan hun groeicyclus beginnen, zoals chardonnay en merlot.

Het tweede gevaar in de druivencyclus

Na deze tegenslag vlinderde het voorjaar verder in de wijngaard, de warmte en de zon lieten zich steeds vaker zien en minuscule kleine witte bloempjes verschenen: de bloei. In deze fase kan ook het nodige misgaan, weet ik inmiddels uit ervaring.  Het is het tweede gevaar in de druivencyclus, de verschijnsels millerandage en coulure, een slechte vruchtzetting als gevolg van ongunstige meteorologische omstandigheden (kou, regen en ook harde wind zoals mistral). Van coulure (lek, verlies) is sprake als de bloem niet of slecht ontwikkelt en de knop afvalt. Bij millerandage is de vruchtzetting incompleet, maar er ontwikkelt zich wel een vrucht. De bessen blijven klein en hebben geen pitjes, de tros heeft onregelmatig gevormde druiven.

In de Provence, de Rhônevallei en de Languedoc was dit fenomeen vooral merkbaar in wijngaarden met grenache, die tevens getroffen waren door de aprilvorst. Experts verklaren het door de combinatie van vorst, de frisse temperaturen in april en juni, gevolgd (tegen het einde van de bloei) door dagen waarop het kwik opliep tot voor het seizoen absurde temperaturen van 35 °C.

Getroffen door akelige branden

Ook in juli en augustus scholen er nog vileine addertjes onder het gras. In augustus, net voor de naderende oogst, werden Aude, Var en het Ventoux-gebied (Beaumes-de-Venise en Caromb) getrakteerd op akelige branden. Een factor die de wijnboer veelal niet zelf kan beïnvloeden en waartegen de producenten zich nauwelijks kunnen wapenen. Als preventieve maatregel zijn sommige wijngaarden bespoten met een brandwerend product, maar deze wijnstokken mogen vanwege de voedselveiligheid niet worden geoogst. Ook druiven van andere percelen, die niet door de brand zijn verwoest, zijn veelal niet bruikbaar door rookschade.

Een schot hagel van moeder natuur

Verderop in het groeiseizoen, we schrijven eind augustus, haalde moedertje natuur het jachtgeweer uit de wapenkast en trakteerde wijnboeren van de Var en de Bouches-du-Rhône op schoten hagel van 2-3 mm kaliber. In de buurt van Saint-Maximin-la Sainte-Baume stonden ze nét op het punt van oogsten. Ook in augustus en begin september: overvloedige neerslag en overstromingen, in de Var, de Hérault en de Gard. Veel regen doet de bessen zwellen en heeft een verdunnend effect. Of erger, wanneer de wijngaard ten prooi valt aan een kolkende rivier. Komt daar nog eens een klap hagel overheen, exploderen de bessen en krijgen schimmels en rot carte blanche.

Mislukt als wijnboer

De aanblik van mijn eigen miserabele trossen stemde mij somber. Dit jaar was ik mislukt als wijnboer. Vrijwel alle trossen hadden bessen in diverse stadia van rijpheid: niet ontwikkelde bessen, nog groene bessen, ingedroogde overrijpe bessen, bessen die spontaan van de stelen vielen en bessen die door merelsnaveltjes waren bewerkt. Voorjaarsvorst, coulure, millerandage, te veel water, te weinig zon. En ook een paar acceptabele trossen. Na bessenselectie genoeg voor vier kleine potjes jam.

Remedie tegen de herfstblues

Ik dacht aan die arme wijnboeren bij Caromb en Beaumes-de-Venise, aan de voet van de Mont Ventoux, voor wie het dit jaar een extreem zuur en schraal wijnjaar werd. Een verlies van 40-45% door de voorjaarsvorst, vuur dat deels de wijngaarden heeft verbrand, de gespaarde druiven onverwerkbaar door rookschade. Dus koos ik voor een goede remedie. Een remedie die altijd helpt tegen herfstblues en tegenslagen: een glas Vignes Rousses 2019 van Domaine du Bon Remède uit Mazan, niet ver van Caromb. Een producent die op 8 april het vorstmonster ook in de ogen moest kijken, maar ontsnapt is aan brand en alle andere ongemakken. Domaine du Bon Remède ligt aan de voet van de mythische Mont Ventoux, in Mazan.

 

Een rode Ventoux

De cuvée Signature van dit wijnhuis was al favoriet, onze ‘huiswijn’ met een uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding. Vignes Rousses is een van de luxere wijnen van het domein. Deze rode Ventoux wordt gemaakt van 50 jaar oude stokken carignan en grenache noir. Van het allerbeste fruit! Bovendien rijpt de wijn nog 18 maanden op eikenhouten vaten om extra rondeur te krijgen. Echt een herfstwijn, zoals de naam suggereert: de bladeren van de carignan-wijnstokken kleuren immers prachtig rood in de herfst.

Kenmerkende kruiderij

De kleur van Vignes Rousses is volrood, met licht paarse nuances. Een heerlijk verfijnde geur van bramen en zwarte bessen, de houtvoeding geeft subtiele vanilletonen. Niet teveel hoor, het is allemaal erg bescheiden en mooi gedaan. Na langer snuffelen komt ook de kenmerkende kruiderij van garrigue met een scheutje balsamicoazijn naar voren. Het rijpe zwoele fruit geeft een volle ronde smaak, met in de afdronk een cacaobittertje. Een troostwijn na een mislukte druivenoogst of een uitstekende begeleider bij stevige gerechten, zoals pittige gegrilde groenten en bonen, gegrild vlees, wild of cassoulet.

Nu is het aan de wijnmakers

Na een roerig meteorologisch wijnjaar zijn nu in heel Frankrijk vrijwel alle druiven van de wijnstok af. De finale van een wijnopus dat in 2021 barstensvol special effects zat en bizarre wendingen kende. De meeste druiven liggen inmiddels rustig te fermenteren, de vineuze handtekening onder het wijnjaar 2021 is gezet, hun lot ligt nu in handen van de wijnmaker. Niet eerder dan in het voorjaar 2022 zullen we het resultaat kunnen proeven en start de magische wijncyclus opnieuw. Wanneer de natuur er klaar voor is, bien sûr.

https://www.youtube.com/watch?v=4JMv58uombschannel=LesvinsAOCVentoux.

 

Margôt van Slooten-Preng is vinoloog, met een passie voor de Provence. Je kunt haar volgen op haar blog ‘Tussen Noordzee en Méditerranée’, https://margotvanslooten.com