Je zou denken dat die Fransen wel iets anders aan hun alpinopet hebben, dat pensioengedoe en zo, maar er is nu ineens ook weer opgewonden druktemakerij over opgeblazen grenskwesties die volgens mij van Dinky-Toys-allure zijn. Zo spelen de vragen waar de Provence begint en ophoudt en van waar tot waar de Côte d’Azur nou eigenlijk loopt.
Een van mijn heimelijke genoegens in Frankrijk is me te bemoeien met ruzies die nergens over gaan. Gelukkig heb ik hier keus te over.
Bibendum zit mis met Montélimar
Om met het eerste meningsverschil te beginnen: Michelin beweert dat het Provençaalse startschot in Montélimar wordt gelost. En dat de Provence dan doorloopt tot Marseille. Bibendum de Bandenman heeft vast verstand van rubber en misschien ook wel van een bordje speciale etenswaar in restaurants met een uitgekookte tarifering, maar de Provence begint wat mij betreft dus niet in Montélimar, ook al afficheert die gemeente zich behalve als la capitale du nougat als Portes de Provence.
Het begint in Valence
’t Is niet omdat ik geen noga lust, die kermismix van eiwit, honing en amandel en Montélimar is best een aardige stad met een hele historie, de Gorges de l’Ardèche en het Parc Naturel du Vercors min of meer om de hoek. En dat Château des Adhémar mag er zijn. Maar voor mij begint de Provence zo’n 50 km noordelijker, ter hoogte van Valence. Daar zie je voor het eerst huizen met van die Provençaalse daken en begint de temperatuur op te lopen.
Geen piketpaaltjes, geen grens
Het probleem voor zover het dat al is: de Provence is geen formeel afgebakende gebied. Nergens piketpaaltjes die op een grens duiden. Dus kan iedereen lekker zelf uitmaken waar die streek ligt, begint en ophoudt. Ik ben er gauw klaar mee: tussen de Méditerranée, het Rhônedal en Italië, voor het overgrote deel in de administratieve regio Le Sud/Paca. En niet eens alleen in een royale bui reken ik in het noorden het departement Drôme er ook bij, plus in het zuidwesten de strook tot iets voorbij Nîmes. Ik vind: hoe meer Provence, hoe beter en beknibbelen is mijn tak van sport niet …
Simple comme bonjour?
Goed, dan nu het tweede debat dat de Franse gemoederen op drift jaagt: hoe lang is die Côte d’Azur?
Grote stappen, gauw thuis, ik zou zeggen: overal waar de Méditerranée zich zo’n beetje azuurblauw presenteert, heb je een Côte d’Azur. Simple comme bonjour. Dat is buiten de Fransen gerekend.
Ik snap ook wel dat het begrip Côte d’Azur tot een formidabel marketinginstrument voor de toeristenbranche verworden is. Maar zelfs met een opgepoetste zonnebril zie ik niet zo’n verschil tussen de méditerrane kusten van de Var en laten we zeggen de Hérault. Maar die zeereep mag van de steile ‘recht in de leer’-predikers onder geen beding bij de Côte d’Azur opgeteld worden.
De ‘uitvinder’ van de Côte d’Azur
Oké, dan gaan we eerst te rade bij Stéphen Liégeard (1830-1925) die het begrip Côte d’Azur muntte. Een advocaat uit Dijon die sous-prefect en daarna parlementslid was. Zijn vrouw had een huis in Cannes waar ze samen de winter doorbrachten. Hij schreef er een reisboek onder de titel Cote d’Azur. Een briljante vondst? Hmm … Hij kwam uit dat Bourgogne-gebied dat ze Côte d’Or gedoopt hebben. Volgens mij hebben ze daar helemaal geen kust, maar aan dat côte schijn je een meervoudige betekenis te kunnen toekennen.
Altijd wat met die Franse taal.
Van Cannes tot Menton
Enfin, op zekere dag keek Liégeard in Cannes uit het raam en noteerde hij Côte d’Azur. Hij zou eens moeten weten dat hij nu miljardair was geweest als hij die op zich geringe trouvaille bij een merkenbureau had geregistreerd. Hij bepaalde in zijn gids dat de Côte d’Azur zich uitstrekte van Cannes tot Menton. Al opperde hij ook nog wel Genua.
Duidelijk? Dat had je gedacht, nous sommes en France. Toen Côte d’Azur tot een lucratief handelsmerk uitgroeide, wilden les Azuréens (ook bedacht door Liégeard) allemaal wel meeprofiteren. Was en is de vraag: wie zijn dat dan? Of anders gezegd, hoe definieer je de Côte d’Azur tot in westelijke richting waar ook van die mensen wonen die zich gaarne als Azuréens presenteren?
Saint-Tropez? Géén Côte d’Azur!
Liégeard beperkte zich tot de kunst van wat nu het departement Alpes-Maritimes heet. Wie zijn boek als een bijbelse handleiding beschouwt, concludeert dat bijvoorbeeld Saint-Tropez in het departement Var helemaal niets met de Côte te maken heeft. Maar wie nu ontkent dat St. Trop bij de Côte d’Azur hoort, wordt als verward persoon in een gesticht opgeborgen.
Laten we aannemen dat Liégeard een flexibele denker en schrijver was. Dan zou hij misschien ook de kust van de Var hebben meegenomen. En die van de Bouches-du-Rhône, in zijn tijd al een heel eind verderop. En dan de al even azuurblauwe kusten richting Spanje?
Per ‘decreet’ bepaalde grenzen
De toeristenindustrie hier in het uiterste zuidoosten echter, nogal een dictatoriale heerser, heeft zo ongeveer per decreet bepaald dat we voor eens en altijd dienen te onthouden dat de Côte d’Azur zich beperkt tot de kuststrook van Menton tot Marseille. Alleen de Alpes-Maritimes, de Var en de Bouches-du-Rhône mogen met dat begrip de commerciële boer op. Die andere departementen tot helemaal bij Spanje, die sûr et certain vooral niet. Doen ze dat toch, dan wacht het tribunaal weer een klusje in de actuele categorie grensoverschrijdend.
Het lijkt mij inderdaad van belang om helder te zijn over deze geografische begrippen en ik volg dan de Franse definities:
La Provence est délimitée au sud par la mer Méditerranée, à l’ouest par le Rhône, au nord par la Drôme provençale, Grignan, le Tricastin, Saint-Paul-Trois-Châteaux et Nyons et à l’est par les frontières alpines de la région Provence-Alpes-Côte d’Azur.
en
La Côte d’Azur est située dans le sud-est de la France en région Provence-Alpes-Côte d’Azur, la Côte d’Azur désigne une partie de la côte méditerranéenne, qui est délimitée par la ville de Cassis à l’ouest dans les Bouches-du-Rhône et la ville de Menton à l’est, dans les Alpes-Maritimes.