Dit is het verhaal van een mini-gehucht op een schamel eiland in een Provençaalse rivier, dat zich in de loop der eeuwen ontwikkelde tot een toeristische en culturele topattractie. L’Isle-sur-la-Sorgue in de Vaucluse leeft van het antiek en wedijvert met Londen en Parijs als dé marktplaats voor bejaarde en nog oudere spullen. Ondertussen zijn er ook tal van toeristen die vooral jacht maken op de al even klassieke rivierkreeftjes die L’Isle-sur-la-Sorgue al ten tijde van de middeleeuwen een onuitwisbare reputatie bezorgden.

L’Isle-sur-la-Sorgue is het ‘Venetië van de Vaucluse’, afficheerde het Office du Tourisme.

Zou ‘t?

Zowat elke Europese stad of elk dorp met een beetje veel waterweggetjes binnen de gemeentegrenzen vergelijkt zich graag met Venetië. Amsterdam, ‘het Venetië van het noorden’, Giethoorn, het ‘Venetië van Overijssel’, ik noem maar wat. “Okay”, zei het Office du Tourisme, “maar we zijn óók de op twee na grootste antiekmarkt van heel Europa.”

Zou ‘t?

Ik stapte in de auto, voor een ritje van 200 km van de Côte naar Isle. ‘t Was eind mei en al knap druk toen de TomTom ‘arrivée’ afkondigde. Eerst maar eens parkeren, dacht ik. Maar dat viel niet mee, zeker niet als je zo dom bent meteen maar een poging te wagen over de fameuze Quai Jean Jaurès te rijden. Die kade vormt het toeristische hart van wat ooit een visserseilandje was en dat thans is uitgegroeid tot een van de voornaamste attracties van de Vaucluse. De even gevreesde als aanbeden Mont Ventoux is niet zo ver weg, de Autoroute du Soleil (A7) ook niet, Avignon 25 kilometer. Maar dat een qua omvang fenomenale toeristenhorde graag naar L’Isle-sur-la-Sorgue afslaat, heeft toch vooral te maken met de naar Zuid-Franse normen eigenaardige structuur van de stad, een eiland in een rivier. En tegenwoordig ook met antiek: uitgedrukt per vierkante meter is er geen Franse gemeente die zoveel antiquairs herbergt. L’Isle-sur-la-Sorgue leeft van het toerisme en het antiek. En daar ben je binnen twee minuten achter zodra je het plaatsnaambordje gepasseerd bent. ‘Le village des antiquairs’, of je nou naar links of naar rechts keek, die mededeling was onontkoombaar.

Een quai gastronomique

Het was al warm, minstens acht graden heter dan aan de Côte d’Azur. Wegens veel te winters gekleed trok ik dus sterk de aandacht toen ik te voet aan mijn verkenningstocht begon op die Quai Jean Jaurès. Mijn auto had ik ongeveer een halve kilometer verderop onder de schaduw van een plataan achtergelaten.

Die kade is een ‘quai gastronomique’, het aantal restaurantjes (met een Franse, Italiaanse dan wel een oosterse keuken) valt amper te tellen. Op zich niet zo verwonderlijk, want ze beschikken bijna allemaal over een aangenaam terras aan de hier en daar overbrugde rivier la Sorgue. Op goed geluk koos ik er eentje uit en het werd een prima Italo-lunch met rivierkreeftjes aan het snelstromende en ongewoon heldere water waarin ik visjes ontwaarde. En het hele terras deelde de maaltijd met een paar brutale eenden, die op een soort traptrede in het water aanmeerden en ons het brood uit de mond snaterden. Bedelaarssucces viel hen niet te ontzeggen en ik besefte dat ook in een toeristisch epicentrum de sfeer bijna ongewoon weldadig kan zijn. In tegenstelling tot die ochtend tufte er tussen 12 en 15 uur vrijwel geen auto over de kade. Ik besloot tot een ‘saloperie’ (‘viezigheidje’ = borreltje) bij de espresso. Iets van tijdrekken leek me geen verkeerd plan en ik hoefde nog lang niet naar huis.

Paalwoningen in de moerassen

Vanaf het restaurantterras had ik uitzicht op een schoepenrad. Er moeten er ooit zeventig hebben gestaan die goedkope energie leverden aan de destijds omvangrijke industrieën: wol, zijde en papier. Daar is nu niets meer van over. Maar een aantal van die imposante gevaartes staat er nog.

L’Isle-sur-la-Sorgue (20.000 inwoners) leefde vroeger en nu van zijn unieke ligging tussen de Rhône en het plateau van de Vaucluse. In de twaalfde eeuw verrezen er de eerste paalwoningen in de moerassen en ook toen al werd een graanmolen door zo’n schoepenrad aangedreven en omstreeks die periode ontdekten vissers de voedingswaarde (en commerciële mogelijkheden) van riviervangst. Ook anno nu zeggen maar weinig mensen ‘nee’ tegen rivierkreeftjes, forel en paling.

Een van de mooiste Franse kerken

Het visserseiland in La Sorgue en haar zijarmen veranderde in de loop der eeuwen in een belangrijke ‘cité’. Mede dankzij een joodse gemeenschap die er zich onder bescherming van de paus kon ontwikkelen. In de smalle, autovrije steegjes van het centrumpje heersen de middeleeuwen nog en je komt als het ware vanzelf bij de gotische kerk Notre-Dame-des-Anges terecht. Met zijn barokke interieur dat tot het mooiste van de Franse kerken wordt gerekend. Ik liep er even binnen en was diep onder de indruk.

Natuurlijk liet ik het museum Maison René Char (1907-1988) niet links liggen. Een van de belangrijkste moderne Franse dichters en verzetsstrijder, geboren in Isle-sur-la-Sorgue. Hij bracht er later veel tijd door met zijn vriend Albert Camus.

Twee keer per jaar: La Foire Internationale

Ik besloot het roemruchte antiekaanbod te verkennen. Makkelijker gezegd dan gedaan; er zijn ongeveer 300 antiquairs (en brocantes en galeries) in de stad gevestigd. Vaak – maar zeker niet exclusief – in het ‘antiekdorp’ bij het station. Met Pasen en op 15 augustus is het jaarlijks een nog groter antiekfeest dan anders: de Foire Internationale de L’Isle-sur-la-Sorgue, volgend jaar al voor de 116^e en 117^e keer. Vooral dankzij de toenmalige wethouder René Légier, die destijds een kans rook voor zijn gemeente. Nu is de ‘antiekmarkt’ (voor zover je daarvan kunt spreken) van L’Isle-sur-la-Sorgue de grootste van Europa, na die van Londen en Parijs.

Dat is niet gering en heeft z’n consequenties. Bij een van de verkopers viel mijn oog op een soort boeren-eettafel met God weet welk verleden; liefde op het eerste gezicht. Maar het prijskaartje vermeldde € 8.300 en desbetreffende onderhandelingen leidden eerder tot ruzie dan tot een compromis. Ik vermoedde dat een vergelijkbare tafel bij een klassieke brocante in een afgelegen weideveld voor de helft van dat bedrag verkrijgbaar moest zijn. En ik herinnerde me wat Peter Mayle in zijn wereldhit ‘A Year en Provence’ ooit noteerde: “The only thing you can’t get in L’Isle-sur-la-Sorgue is a bargain.”

Een uit steen gehouwen oor in de rivier

Dat kan wel kloppen als het over antiek gaat. Staat tegenover dat ik ter afronding van mijn bezoek aan de stad een meer dan voortreffelijk diner genoot in restaurant Le Vivier. Was me aangeraden door de aimabele gérant van een aangename wijnbar op de Place Rose Goudard waar ik zo tegen vijven even naar binnen liep voor een glaasje Châteauneuf-du-Pape. Wist ik veel dat Le Vivier een sterrenrestaurant is? Daar kwam ik aan tafel proefondervindelijk pas achter (een taartje van krab en langoustines, kabeljauw met Provençaalse kruiden, een dessert ‘tout chocolat’), méér dan heel erg lekker. Maar qua ‘addition’ (€ 53, even afgezien van de wijn, een koopje) was dit juist géén sterrenzaak.

In de Sorgue ligt ter hoogte van het steegje Gaston Imbert een enorm uit steen gehouwen oor. Cadeautje van de beeldhouwer W. Mangold. Het stelt het oor van René Char voor, dat naar het ruisen van de rivier luistert en zo inspiratie opdoet voor diens gedichten. Maar in de volkse legendevorming werd het al snel het oor van Van Gogh dat hij in de rivier gooide nadat hij het had afgesneden. Veel mensen komen er even naar kijken. En de bijgelovigen onder hen gooien er muntjes naar, die geluk moeten brengen. Dat doen ze een klein beetje als extra zakcentje voor de lokale jeugd, die ze graag opduikt. En voor de toeristen, die er vanaf het terras van een nabije bistro graag naar kijken. Ik pas, het is nog een flink eind rijden naar huis. Maar ik kom terug, want ik heb net zo goed naar de stad en de rivier geluisterd als René Char. En geloof me, dat is een betoverende fluistering.