Als buitenlandse pestkop mag ik Fransen graag treiteren met mijn stelling dat hun land tamelijk armoedig is. Van de week was mijn vage kennis Jérôme de pineut, een gepensioneerde onderwijzer die ik weleens in het dorp tegenkom. Hij heeft een leuk hondje dat ’m altijd vergezelt en die mag mij wel.
“Hoezo?”, vroeg hij verbaasd.
“Nou”, zei ik, “jullie zijn zelfs nog niet eens aan democratie toe.”
Het trof hem zo te zien als een zware belediging en ik weet inmiddels dat Franse tenen veel langer zijn dan die van minder opgewonden stervelingen. De rechtbanken komen zo ongeveer om in affaires die eigenlijk nergens anders over gaan dan over een affront personnel, de sjieke omschrijving van een insulte, een belediging.
Het was onaangenaam koud daar voor de deur van de tabac. En niet alleen daarom leek het me verstandig Jérôme voor een glas in het café uit te nodigen.
Een klassieke monarch
“Fris hè?”, begon ik. “En die president van jullie vond dus dat er ook een frisse wind binnen de regering moest gaan waaien.”
Was natuurlijk hét media-gesprek van de dag. De première ministre Elisabeth Borne (62) afgedankt en Gabriel Attal (34) de nieuwe eerste minister. Er zijn veel dingen in Frankrijk die ik nog steeds raar vind en dit is er eentje van. Anno nu zo’n president die als een klassieke monarch die meent dat ’m alle macht toebehoort, in z’n eentje even besluit dat er een nieuwe regering moet komen. In beschaafde landen gaat het parlement daarover, eventueel na verkiezingen. Maar ja, de grondwet van de Vijfde Republiek (1958) is opgetikt door Charles de Gaulle, die als generaal al niet zoveel voor zoiets onhandigs als inspraak voelde. Geeft maar gedoe.
Bij een antiquair krijg je er weinig voor
In die grondwet staat ook artikel 49.3 die het mogelijk maakt van alles buiten het parlement om te regelen. Is bijvoorbeeld gebeurd met de nieuwe pensioenwet waar driekwart van de bevolking tegen was. De volksvertegenwoordiging heeft er nooit over kunnen stemmen. Het Franse idee van democratie is op zijn minst een beetje apart. Maar zelfs bij een antiquair zou je er weinig voor krijgen.
Werd wel weer vrolijk toen het ging over de ministers die misschien zouden mogen aanblijven, maar die het (vooralsnog) vertikken als de onderhorigen van een snotaap als Attal te dienen. In eigen ogen ervaren krachtpatserrs als Bruno Le Maire (Financiën en Economische Zaken) en Gérald Darmanin (Binnenlandse Zaken) hadden zelf wel trek in het Matignon, het sjieke kantoor van de premier. Als ze blijven, wordt dat een lekker sfeertje in het kabinet. Attal was nog maar kort minister van Onderwijs. De nette mevrouw Borne wordt meteen weer gewoon parlementslid, afgevaardige van het departement Calvados, en ziet daarmee af van haar ‘wachtgeld’ van € 15.000 per maand. Of ze er welkom is? In opdracht van de president heeft ze dat artikel 49.3 maar liefst 23 keer (een record) ingezet om haar, nu weer collega’s, de mond te snoeren.
De premier is maar een medewerker
Nou ja, laat ik de rol van een Franse eerste minister maar niet overschatten. Toenmalig president Sarkozy noemde zijn eerste minister op een persconferentie “mijn medewerker in het Matignon.” Franse presidenten wentelen zich in de comfortabele weelde van monarchale alleenheerschappij. Ik denk vaak dat dit niet de bedoeling van de Franse Revolutie is geweest.
Jérôme had me aangehoord en maakte geen overtuigde indruk. “C’est ce que c’est” (het is zoals het is), zei hij en tegen zijn hond: “Allez, nous rentrons à la maison.”
Het was ook nog gaan regenen.
