Les Restos du Cœur zijn er weer! “J´ai une petite idée comme ça.”

Armoede. Ik moet eerlijk toegeven dat ik er niet altijd bij stil sta als ik in de supermarkt m’n boodschappen afreken alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Of als ik voor m’n werk in het mondaine Cannes of Saint-Tropez moet zijn. Maar ook het glanzende Zuid-Frankrijk heeft een grauwe achterkant.
Vanaf vandaag zijn ‘Les Restos du Coeur’ weer open. Voor het 33e jaar achtereen kunnen de nooddruftigen en hulpbehoevenden van de Franse samenleving weer terecht bij wat in Nederland de voedselbank wordt genoemd. “Zo komt Jan Splinter door de winter”, zei Marcel van Dam ooit. En daar had ie tot en paar jaar terug gelijk in: hier in Frankrijk duurde die hulp maar van half november tot half maart, daarna was het afgelopen. Dat is veranderd; er zijn inmiddels ook permanente voedselbanken, en er is een tweede hulpcampagne in de zomer. Vorig jaar werden er door ‘Les Restos du Coeur’ ruim 135 miljoen maaltijden uitgedeeld, werkten er 71.000 vrijwilligers mee, werden 882.000 mensen de winter door geholpen en 402.000 mensen kregen hulp in de zomermaanden. Maar ‘Les Restos du Coeur’ doen inmiddels veel meer. Zo is er nood/slaap-opvang, psychische en juridische hulp, babyzorg, scholing, sociale begeleiding en nog zo het een en ander. Mogelijk gemaakt door inzamelingsacties en donaties, en door de jaarlijkse reeks benefietconcerten ‘Les Enfoirés’ (http://enfoires.fr), met gratis optredende beroemde artiesten, dat op tv wordt uitgezonden en geldt als een van de voornaamste media-events van het jaar. Alles bij elkaar goed voor een opbrengst van zo’n 87,7 miljoen euro.
En dat allemaal dankzij Frankrijks meest geliefde komiek ooit: Coluche.
Alweer 31 jaar dood. Een motorongeluk. Hij had met twee vrienden geluncht aan het strand van Cannes (Alpes-Maritimes). Ze tuften op de motor richting Châteauneuf-de-Grasse, nog geen 20 km verderop, waar Coluche logeerde om zich op een nieuwe show in het najaar voor te bereiden. Ter hoogte van Opio ging het mis; Coluche haalde een van z’n vrienden in en keek even om, zei iets in het voorbijgaan. Toen hij weer vooruit keek was daar die truck van 38 ton. Hij kon hem niet meer ontwijken, probeerde het niet eens. Hij legde zijn Honda 1100 cc plat in een poging om dan maar onder die vrachtwagen door te schuiven. Dat was hem bijna gelukt; zijn motor kwam onbeschadigd in de berm tot stilstand, Coluche klapte met z’n kop tegen de rechterkoplamp. Hij stierf ter plaatse aan hersenletsel. Hij droeg geen helm. Heel Frankrijk rouwde. Daar waar het gebeurde, is inmiddels een rotonde – met monument – naar hem vernoemd waar hij nog elk jaar door honderden motorrijders wordt herdacht.
Dat ongeluk gebeurde in 1986. Net een jaar eerder had Coluche (eigenlijk Michel Gérard Joseph Colluci,1944 Parijs) ‘Les Restos du Coeur’ opgericht. Een liefdadigheidorganisatie die voedsel, geld en kleding inzamelt voor de armsten in de maatschappij. Hij gaf de aftrap voor die organisatie met een voor zijn doen ingetogen speech op de radiozender Europe 1, beginnend met de inmiddels beroemde woorden (analoog aan Martin Luther Kings’ ‘I had a dream’) “J’ai une petite idée comme ça”. Dat kleine ideetje groeide uit tot het nationale netwerk van vandaag de dag. En inmiddels zijn er ook Restos du Coeur in Duitsland en België.
Waarom Coluche zo’n hulporganisatie op poten wilde zetten laat zich makkelijk raden. Hij werd kort na de bevrijding van Parijs in 1944 geboren, armoe troef. Zijn vader stierf drie jaar later aan polio waardoor zijn moeder er met een baantje als bloemiste en twee kleine kinderen alleen voor stond, geen vetpot. School was voor Coluche geen succes, en na tal van mislukte baantjes ging hij uit arrenmoede maar het leger in. Ook geen succes; hij belandt al snel in de cel wegens insubordinatie. De lange neus naar overheden zat er al vroeg in.
Maar je moet toch wat, als je brood op de plank wilt. Liedjes zingen in café’s dan maar. Lastig, als je een stem als een schorre kraai hebt en meer uitgelachen dan gewaardeerd wordt. En toen ging het lampje aan: willen ze lachen? Dan zullen ze lachen! Een komiek was geboren. Met succes. En al werd dat de jaren daarna regelmatig overschaduwd door de gretigheid waarmee hij het glaasje omarmde, Coluche werd een publiekslieveling. Zozeer zelfs dat, toen hij zich kandidaat stelde voor de presidentverkiezingen in 1981 – het daarbij opnemend tegen François Mitterand – uit de peilingen bleek dat nogal wat linkse kiezers op hem zouden stemmen. Coluche wist niet hoe gauw hij zich terug moest trekken. Grapje!
Zijn tegendraadse en on-Franse gevoel voor humor brachten hem ook daarna nog vaak in conflict met de overheden die hij in zijn one-man-shows en in de films waarin hij speelde, graag op de hak nam. Daarom doen er nog steeds hardnekkige geruchten de ronde dat Coluche geen motorongeluk had, maar werd vermoord. Zou het? Amper een jaar eerder vestigde hij het wereldsnelheidsrecord 750 cc met maar liefst 252.087 km/uur. Hij hield wel van een uitdaging blijkbaar, maar om nou te zeggen dat hij een bedreiging voor de staatsveiligheid vormde… Een lieveling van de natie is hij in elk geval nog steeds. En met zijn Restos du Coeur heeft hij een indrukwekkende erfenis nagelaten.
Meer weten, of doneren: https://www.restosducoeur.org